Γράφει ο Σπύρος Καλημέρης – Ψυχίατρος
20% του ελληνικού πληθυσμού θα παρουσιάσει κάποια στιγμή στη ζωή του μια αγχώδη διαταραχή! Στο ποσοστό αυτό δεν υπολογίζονται περιπτώσεις αγχους που ναι μεν υφίστανται σε σημαντικό βαθμό αλλά δεν πληρούν τα επίσημα κριτήρια της εκάστοτε αγχώδους διαταραχής και αυτές που ποτέ δεν φτάνουν στις δημόσιες ή ιδιωτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Επομένως το ΑΓΧΟΣ ως οντότητα αφορά πολύ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και μαζί με την ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ μπορεί να θεωρηθεί ως μείζων παράγοντας ποιοτικής επιρροής της λειτουργικότητας του ατόμου σε οικογενειακό, κοινωνικό/πολιτικό και εργασιακό επίπεδο.
Ως άγχος ορίζεται το διάχυτο δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργείται από μια εκτίμηση ή διαίσθηση ή αντίληψη μιας ακαθόριστης ή συχνά μη πραγματικής απειλής κατά του εαυτού π.χ. η φοβία των αεροπορικών πτήσεων. Το συναίσθημα αυτό οδηγεί το άτομο σε μια αυξημένη ψυχική και σωματική ετοιμότητα της απειλής αυτής. Το άγχος μοιάζει με το φόβο,διαφέρει όμως και στο ότι ο φόβος προκαλείται από άμεση και καθορισμένη απειλή π.χ. μια αεροπειρατεία. Το άγχος δε θεωρείται πάντα παθολογικό (πίνακας).
Διάφορες διαταραχές και νόσοι περιλαμβάνουν το άγχος ως σύμπτωμα. Οι αγχώδεις διαταραχές εκδηλώνονται ως:
• Ειδικές Φοβίες π.χ. υψοφοβία ή αραχνοφοβία
• Αγοραφοβία όταν το άτομο αδυνατεί να κυκλοφορήσει εκτός σπιτιού
• Κοινωνική Φοβία όταν το άτομο αδυνατεί να λειτουργήσει μπροστά σε κόσμο
• Διαταραχή Πανικου όταν το άτομο εμφανίζει απρόσκλητα έντονα σωματικά συμπτώματα όπως η ταχυκαρδία
• Διατ/χή Γενικευμένου Άγχους όπου το άγχος είναι διαρκές σε όλες ή τις περισσότερες δραστηριότητες του ατόμου
• Διατ/χη Μετατραυματικού στρες όπου το άγχος οφείλεται σε ισχυρό για το άτομο ψυχοπιεστικό γεγονός της ζωής του
• Ιδεοψυχαναγκαστική Διατ/χή όπου απρόσκλητες δυσάρεστες σκέψεις εισβάλλουν συνεχώς στο νου του ατόμου
Θα πρέπει να σημειωθεί φυσικά ότι το άγχος μπορεί να είναι σύμπτωμα και άλλων ψυχικών διαταραχών, κάτι που ξεφεύγει της θεματολογίας του παρόντος. Πρέπει να αναφερθεί όμως ότι και ΠΟΛΛΕΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ μπορεί να εκδηλωθούν και με άγχος. Ενδεικτικά αναφέρονται νευρολογικές νόσοι όπως η ημικρανία και η σκλήρυνση κατά πλάκας, καρδιοπάθειες, θυρεοειδοπάθειες, αυτοάνοσα νοσήματα κ.α. Παράλληλα ΚΑΙ Η ΛΗΨΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ δύναται να εμπλέκεται σε αγχώδεις εκδηλώσεις π.χ. η κορτιζόνη. Τέλος η υπερβολική χρήση ΑΛΚΟΟΛ και φυσικά ναρκωτικών ουσιών ευθύνεται σε υψηλό βαθμό.
Η επίδραση του άγχους στην ποιότητα ζωής του ατόμου είναι ιδιαίτερα υψηλή και συχνά διαφεύγει της προσοχής. Πολλές φορές υποεκτιμάται και υποβαθμίζεται καθώς τα αποτελέσματά του μπορεί να μην είναι άμεσα εμφανή ή οι προτεραιότητες του ατόμου είναι διαφορετικές. Συνήθως οι θορυβώδεις σωματικές εκδηλώσεις του άγχους αποτελούν το «καμπανάκι» ώστε να ασχοληθεί κάποιος με αυτές όχι όμως πριν ταλαιπωρηθεί αρκετά συνήθως με πολλαπλές εξετάσεις από διάφορες ιατρικές ειδικότητες. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται κοινά συμπτώματα που μπορεί να είναι και αποτέλεσμα έντονου άγχους:
| ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ/ΑΙΣΘΗΜΑ ΠΑΛΜΩΝ | ΣΥΓΚΟΠΗ |
| ΥΠΕΡΤΑΣΗ | ΜΥΔΡΙΑΣΗ (ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΩΝ ΟΦΘΑΛΜΩΝ) |
| ΕΦΙΔΡΩΣΗ | ΤΡΟΜΟΣ(ΤΡΕΜΟΥΛΟ) |
| ΑΙΣΘΗΜΑ ΖΑΛΗΣ | ΑΥΞΗΣΗ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΩΝ |
| ΣΤΟΜΑΧΙΚΟ ΑΛΓΟΣ/ΔΥΣΑΝΕΞΙΑ | ΜΟΥΔΙΑΣΜΑΤΑ/ΜΥΡΜΗΓΚΙΑΣΜΑΤΑ |
| ΔΙΑΡΡΟΙΑ | ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΗΣΥΧΙΑ |
| ΣΥΧΝΟΥΡΙΑ/ΕΠΕΙΞΗ ΟΥΡΗΣΗΣ |
Υφίσταται αλληλεπίδραση μεταξύ σωματικών νόσων και ψυχολογικών παραγόντων. Πρόκειται για τη βασική αρχή της ψυχοσωματικής θεωρίας που ολοένα λαμβάνει και μεγαλύτερης προσοχής της επιστημονικής κοινότητας. Για να καταδείξουμε την πολυπλοκότητα του θέματος μπορούμε να πούμε ότι :
α) το άγχος φαίνεται να οφείλεται σε δυσλειτουργία συγκεκριμένων νευρωνικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου,άρα υπό μια έννοια είναι μια βιολογική εγκεφαλική διαταραχή.
β) μια σωματική νόσος εκτός από το ότι μπορεί να εκδηλωθεί με άγχος,μπορεί να επιδεινωθεί από άγχος (και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη), αλλά μπορεί και να προκληθεί από άγχος με βασικό παράδειγμα την καρδιακή νόσο.Η συννοσηρότητα της καρδιακής νόσου με αγχώδεις διαταραχές μελετάται ολοένα και περισσότερο για τις σοβαρές επιπτώσεις τόσο στην πρόγνωση όσο και στην ποιότητα ζωής των ασθενών.
γ) όπως αναφέρθηκε παραπάνω το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με σωματικά συμπτώματα τα οποία δεν εξηγούνται με κάποιο άλλο τρόπο.
Είναι το άγχος συνυφασμένο με το σύγχρονο τρόπο ζωής και άρα αναπόφευκτη συνέπεια? Δύσκολο ερώτημα με πολλές δυνατές και εξίσου δύσκολες απαντήσεις. Μία από αυτές θα επιχειρηθεί να αποτελέσει το θέμα κάποιου επόμενου άρθρου.
