Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπαλλάσης – Παθολόγος Ογκολόγος – Επιμελητής Ογκολογικής Κλινικής 401 ΓΣΝΑ
Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί παγκοσμίως την κακοήθεια που διαγιγνώσκετε πιο συχνά και την 2η αιτία θανάτου από κακοήθεια στις γυναίκες. Έχει υπολογιστεί ότι στις ΗΠΑ 1 γυναίκα στις 8 κατά την διάρκεια της ζωής της θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού, για αυτό η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση οφείλουν να αποτελούν πρωταρχικό μέλημα κάθε συστήματος υγείας.
ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Οι κυριότεροι παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί σε διαφορετικό βαθμό για αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού είναι οι εξής:
-
Το γυναικείο φύλο
- Η καυκάσια φυλή
- Το υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο
- Η αυξημένη πρόσληψη σωματικού βάρους μετά την εμμηνόπαυση
- Τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων
- Ορισμένες καλοήθεις παθήσεις των μαστών ιδίως όταν συνοδεύονται από κυτταρική ατυπία ιστολογικά
- Οι πυκνοί μαστοί
- Η έναρξη της εμμήνου ρύσης σε μικρή ηλικία
- Η εμμηνόπαυση σε μεγάλη ηλικία
- Η ορμονοθεραπεία επί μακρόν μετά την εμμηνόπαυση
- Η μη-τεκνοποίηση
- Η τεκνοποίηση σε μεγάλη ηλικία
- Ο μη-επαρκής θηλασμός των τέκνων (λιγότερο από 6 μήνες)
- Το ατομικό ιστορικό καρκίνου μαστού in-situ
- Το κληρονομικό ιστορικό (ιδίως σε α’-βαθμού συγγενείς)
- Η κατανάλωση αλκοόλ
- Η προηγηθείσα Ακτινοθεραπεία στην περιοχή του θώρακα
Πρέπει να τονιστεί ότι η χρησιμότητα της γνώσης των παραπάνω παραγόντων έγκειται αποκλειστικά και μόνο στην αναγνώριση των γυναικών που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου ώστε να έχουν πιο ενδελεχή προληπτικό έλεγχο. Άλλωστε οι περισσότεροι παράγοντες είναι συχνά παρόντες στον γενικό πληθυσμό και η αξία τους περιορισμένη. Συνεπώς σε καμία περίπτωση η ύπαρξη κάποιο παράγοντα σε ένα άτομο δεν συνεπάγεται ότι σίγουρα θα εμφανίσει καρκίνου μαστού.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ?
Ως καρκίνος του μαστού βαπτίζεται μια ετερογενής ομάδα νοσημάτων όπου το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι κύτταρα του μαστού παθαίνουν «βλάβη» με αποτέλεσμα να μην υπακούουν στις εντολές του οργανισμού και να αναπαράγονται συνέχεια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στο σημείο που ξεκίνησε η βλάβη να δημιουργείται ένας όγκος από την συσσώρευση των καρκινικών κυττάρων που συνεχίζουν να γεννούν. Τα κύτταρα αυτά στην προσπάθεια αναζήτησης «τροφής» για να συντηρηθούν μπορεί να μεταναστεύσουν σε άλλα σημεία του σώματος και να δημιουργήσουν εκεί «φωλιές» που ονομάζονται μεταστάσεις. Ο οργανισμός για να αποτρέψει την παραπάνω διαδικασία έχει «φίλτρα» που ονομάζονται λεμφαδένες και προσπαθούν να εγκλωβίσουν τα καρκινικά κύτταρα για να μην δώσουν απομακρυσμένες μεταστάσεις. Στατιστικά όσο πιο έγκαιρα διαγνωσθεί η νόσος τόσο ελαττώνεται η πιθανότητα να έχουν διηθηθεί οι λεμφαδένες ή να υπάρχουν μεταστάσεις οπότε αυξάνεται η πιθανότητα ίασης. Για αυτό η έγκαιρη διάγνωση παίζει πρωταρχικό ρόλο στον αγώνα κατά τον καρκίνο του μαστού.
ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΕΛΑΤΤΩΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Στα πλαίσια της πρόληψης του καρκίνου του μαστού προτείνονται τα εξής:
- 1η τεκνοποίηση πριν την ηλικία των 30 ετών
- Θηλασμός των τέκνων για τουλάχιστον 6 μήνες έκαστο
- Σωματική άσκηση
- Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους
- Αποφυγή ορμονοθεραπείας υποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση ή έστω να είναι βραχείας διάρκειας επί ανάγκης
- Αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ
- Αποφυγή καπνίσματος
- Ισορροπημένη διατροφή
- Αποφυγή περιττής ακτινοβολίας στον θώρακα (π.χ. άσκοπες Αξονικές Τομογραφίες)
ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Ο ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ?
Προληπτικό έλεγχο ονομάζουμε την σειρά των εξετάσεων στις οποίες υποβάλλεστε για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού προτού δώσει συμπτώματα. Ο έλεγχος αυτός περιλαμβάνει κυρίως τα εξής:
o Την αυτοεξέταση.
o Την εξέταση από ειδικό ιατρό
o Την μαστογραφία
ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ
Η αυτοεξέταση στο παρελθόν θεωρείτο πολύ ευαίσθητη μέθοδος έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού, νεότερες μελέτες όμως έχουν θέσει ερωτηματικά για την αποτελεσματικότητά της. Αυτό που πλέον είναι σαφές είναι ότι για να έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα πρέπει να γίνεται σωστά και συστηματικά. Οι βασικές οδηγίες για μια σωστή αυτοεξέταση είναι οι εξής:
o Δεν υπάρχει δεσμευτική συχνότητα αλλά ορισμένοι ειδικοί προτείνουν να γίνεται κατά μέσο όρο 1 φορά τον μήνα.
o Εάν έχετε ακόμα έμμηνο ρύση να γίνεται 1 βδομάδα μετά το τέλος της περιόδου.
o Εάν είστε σε εμμηνόπαυση μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή.
o Ξεκινήστε με το να σταθείτε γυμνή μπροστά σε ένα καθρέπτη, βάλτε τα χέρια σας στην μέση και παρατηρήστε τους μαστούς για οποιαδήποτε ανομοιομορφία ή αλλαγή από την συνήθη εικόνα, όπως αλλαγή στο χρώμα ή στην υφή του δέρματος, εισολκή της θηλής που δεν προϋπήρχε, εκροή υγρού από την θηλή, εισολκή ή προπέτεια σε κάποιο σημείο του μαστού.
o Στην συνέχεια σηκώστε τα χέρια σας πάνω από το κεφάλι σας, γυρίστε στο πλάι και παρατηρήστε για ανομοιομορφία κάθε μαστό ξεχωριστά. Εάν έχετε μεγάλους μαστούς σηκώστε τους με τα χέρια σας ώστε να ελέγξετε και το δέρμα στην κάτω επιφάνειά τους.
o Ακολούθως ξαπλώστε ανάσκελα και τοποθετήστε αρχικά το αριστερό σας χέρι πάνω από το κεφάλι σας και ψηλαφήστε τον αριστερό μαστό σας με το δεξί σας χέρι. Η ψηλάφηση καλό είναι να ξεκινάει από το άνω έξω τμήμα του μαστού και να προχωράει κυκλικά σε όλο τον μαστό. Χρησιμοποιήστε την κάτω επιφάνεια από τα ακροδάχτυλα των τριών μεσαίων δακτύλων σας και ψηλαφήστε κάνοντας κυκλικές κινήσεις αρχικά απαλές/επιφανειακές και προοδευτικά με μεγαλύτερη πίεση ώστε να ψηλαφάτε σε μεγαλύτερο βάθος. Όταν τελειώσετε με τον αριστερό μαστό ακολουθείστε την αντίστοιχη διαδικασία και για τον δεξιό.
o Όποια ανωμαλία εντοπίσετε ή όποιο εύρημα είναι καινούργιο, οφείλετε να το αναφέρετε στον ιατρό σας ώστε να το αξιολογήσει ανάλογα.
ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΠΟ ΕΙΔΙΚΟ ΙΑΤΡΟ
Η εξέταση από ιατρό έχει ξεχωριστή αξία και δεν πρέπει να την παραμελείτε. Το χρονικό διάστημα ανά το οποίο πρέπει να γίνεται εξατομικεύετε αναλόγως των χαρακτηριστικών της κάθε γυναίκας. Συνήθως κυμαίνεται από μία φορά κάθε 1 έως 3 χρόνια για τις ηλικίες 20 με 39 ετών και μετά τα 40 έτη μια φορά το χρόνο και γίνεται συνήθως είτε από γυναικολόγο, είτε από χειρ/γο εξειδικευμένο σε παθήσεις του μαστού.
ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ
Η μαστογραφία είναι διεθνώς η εξέταση εκλογής στον αγώνα για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Αποτελεί μια μορφή εντοπισμένης ακτινογραφίας των μαστών όπου λαμβάνονται δύο ακτινογραφίες σε κάθε μαστό από διαφορετική γωνία λήψης. Επειδή απαιτεί την επιπέδωση του μαστού ανάμεσα σε 2 πλάκες μερικές φορές είναι δυσάρεστη ή και επίπονη εμπειρία για την εξεταζόμενη, αλλά διαρκεί λίγα λεπτά. Εάν έχετε περίοδο καλό είναι να αποφεύγετε την διενέργειά της λίγο πριν και κατά την έμμηνο ρύση. Επίσης συνιστάται η αποφυγή χρήσης αποσμητικών τάλκ ή deodorant στις μασχάλες. Η εξέταση γνωματεύεται από τον ακτινοδιαγνώστη και συναξιολογείται με τα κλινικά δεδομένα από τον θεράποντα ιατρό σας. Πρέπει να τονιστεί ότι ένα παθολογικό εύρημα στην μαστογραφία δεν συνεπάγεται απαραίτητα κακοήθεια, αλλά μπορεί να αντιπροσωπεύει μια καλοήθη πάθηση του μαστού.
Οι περισσότεροι ειδικοί προτείνουν την προληπτική έναρξη της στην ηλικία των 50 με ετήσια συχνότητα ή ανά 2 έτη αναλόγως των ευρημάτων. Υπάρχει όμως και η τάση να ξεκινάει από τα 40 με ετήσια συχνότητα ιδίως σε γυναίκες που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
Αντικρουόμενες απόψεις υπάρχουν για το μέχρι ποια ηλικία πρέπει να συνεχίζεται. Γενικά μετά την ηλικία των 74 ετών πιθανώς να μην προσφέρει ιδιαίτερα διότι πλέον αυξάνει σημαντικά η νοσηρότητα και η θνησιμότητα από άλλα νοσήματα με αποτέλεσμα το όφελος από την έγκαιρη διάγνωση ενός καρκίνου μαστού να είναι μικρή.
Επειδή όπως γίνεται αντιληπτό δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση απόψεων μεταξύ των διάφορων διεθνών οργανισμών συνιστάται τον προγραμματισμένο να τον αποφασίζει ο θεράποντας ιατρός λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε γυναίκας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η ιατρική επιστήμη με την πάροδο των ετών έχει κάνει αργά, αλλά σημαντικά βήματα προόδου όσον αφορά την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει την ίαση, αλλά και σε προχωρημένη νόσο πλέον υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές που μπορούν να προσφέρουν έλεγχο της νόσου και ποιότητα ζωής. Ακρογωνιαίος λίθος αποτελεί η αντιμετώπιση κάθε ασθενούς ως «ξεχωριστή οντότητα» με σεβασμό στην προσωπικότητα της, στις επιθυμίες της και τις αγωνίες της. Τέλος, χρειάζεται η εξαρχής συνεργασία των ιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων που ασχολούνται με τον καρκίνο του μαστού όπως του Χειρ/γου μαστού, του Γυναικολόγου και του Ακτινοθεραπευτή υπό τον συντονισμό του Παθολόγου-Ογκολόγου.
