Γράφει ο Ορέστης Γιωτάκος – Ψυχίατρος
Τι είναι η Κοινωνική Φοβία ?
Ο κεντρικός φόβος του ασθενούς με κοινωνική φοβία ή διαταραχή κοινωνικού άγχους είναι ότι θα ταπεινωθεί ή θα νιώσει μεγάλη αμηχανία όταν βρεθεί μπροστά σε άλλους. Τα άτομα με κοινωνική φοβία φοβούνται και αποφεύγουν καταστάσεις που απαιτούν να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους ή να παρουσιάσουν κάτι όπως το να μιλήσουν μπροστά σε άλλους. Εκτός από την ομιλία μπροστά σε κοινό, οι τυπικοί κοινωνικοί φόβοι περιλαμβάνουν το να τρώνε ή να γράφουν δημόσια, να παρευρίσκονται σε συναντήσεις, να δίνουν συνέντευξη ή να χρησιμοποιούν δημόσιες τουαλέτες. Ένα άτομο μπορεί να έχει έναν ή πολλούς κοινωνικούς φόβους. Η έκθεση στη φοβική κατάσταση αναδύει άγχος το οποίο μπορεί να μοιάζει με προκαλούμενη κρίση πανικού συνοδευόμενη από ερυθρότητα, εφίδρωση και ξηροστομία. Αντίθετα, οι ασθενείς με κρίση πανικού τείνουν να έχουν αίσθημα παλμών και προκάρδιο πόνο. Στα παιδιά, το κοινωνικό άγχος μπορεί να εμφανίζεται με κλάματα, εκρήξεις οργής, πάγωμα, ή αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων που περιλαμβάνουν αλληλεπίδραση με άγνωστους ανθρώπους. Οι ενήλικες και οι έφηβοι υποφέρουν συχνά αναγνωρίζοντας ότι ο φόβος τους είναι υπερβολικός και μη ρεαλιστικός.
Τα άτομα με κοινωνική φοβία χρησιμοποιούν συχνά αλκοόλ και ηρεμιστικά σαν αυτοθεραπεία για τα συμπτώματα άγχους, μία συνήθεια που μπορεί να καταλήξει σε κατάχρηση. Οι ασθενείς με γενικευμένη κοινωνική φοβία τείνουν να είναι νεώτεροι, λιγότερο εκπαιδευμένοι και έχουν μεγαλύτερο άγχος και κατάθλιψη από ότι οι ασθενείς με κοινωνική φοβία που σχετίζεται με ομιλία σε κοινό.
Από τι χαρακτηρίζονται τα άτομα με Κοινωνική Φοβία ?
Κοινά στοιχεία της προσωπικότητας των ασθενών με κοινωνική φοβία είναι η υπερευαισθησία στην κριτική, η αρνητική εκτίμηση και απόρριψη, η δυσκολία στο να ζητούν αυτό που θέλουν, και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάζουν επίσης κοινωνική αδεξιότητα (όπως, δυσκολία να κοιτάνε στα μάτια) ή να έχουν εμφανή σημεία άγχους, όπως ιδρωμένες παλάμες, τρόμο ή τρεμάμενη φωνή. Οι κοινωνιοφοβικοί συχνά έχουν μειωμένη απόδοση στο σχολείο ή τη δουλειά, λόγω του άγχους ή της αποφευκτικής συμπεριφοράς, και η κοινωνική τους ζωή συχνά επηρεάζεται, οδηγώντας σε σημαντική εκπαιδευτική ή οικονομική δυσπραγία. Μία μελέτη έδειξε ότι μέχρι 20% των κοινωνιοφοβικών έχουν ικανοποιητική ποιότητα ζωής.
Πόσο συχνή είναι η Κοινωνική Φοβία ?
Η επικράτηση της κοινωνικής φοβίας κυμαίνεται από 3% έως 13%, προσβάλλοντας συχνότερα τις γυναίκες από ότι τους άνδρες. Συνοσηρές καταστάσεις περιλαμβάνουν την απλή φοβία, τη διαταραχή πανικού, την αγοραφοβία, την ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή, τις διαταραχές διάθεσης, όπως τη μείζονα κατάθλιψη και τη δυσθυμία, τις διαταραχές που σχετίζονται με χρήση ουσιών, τη σωματόμορφη διαταραχή και την αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι κοινωνιοφοβικοί με συνοσηρότητα στον Αξονα Ι είναι περισσότερο καταθλιπτικοί και αγχώδεις, σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν συνοσηρότητα. Οι ασθενείς με συνοσηρότητα στον Αξονα ΙΙ είναι περισσότερο καταθλιπτικοί αλλά όχι περισσότερο αγχώδεις, σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν συνοσηρότητα. Οι κοινωνιοφοβικοί σπάνια απαιτείται να νοσηλευτούν. Η έναρξη της διαταραχής είναι συνήθως στην εφηβεία και σπανιότερα στην παιδική ηλικία. Η έναρξη επίσης μπορεί να συμβεί αιφνίδια μετά από ένα στρεσογόνο γεγονός ή σταδιακά. Η διαταραχή συνήθως διατρέχει σε όλη τη ζωή.
Πώς αντιμετωπίζεται η Κοινωνική Φοβία ?
Τόσο η φαρμακολογική θεραπεία, όσο και οι γνωσιακές – συμπεριφορικές θεραπείες, όπως η γνωσιακή ανακατασκευή, η ζωντανή έκθεση και η εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες, βρέθηκε να είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία της κοινωνικής φοβίας. Στην πραγματικότητα, οι δύο αυτές θεραπευτικές προσεγγίσεις φαίνεται να είναι συμπληρωματικές. Η φαρμακολογική θεραπεία μπορεί να επιλεγεί ανάλογα με τον τύπο της κοινωνικής φοβίας.
Με ποιες άλλες καταστάσεις μοιάζει η Κοινωνική Φοβία ?
Η κοινωνική φοβία μοιάζει με:
• Διαταραχή πανικού με αγοραφοβία, στην οποία οι κρίσεις πανικού δεν περιορίζονται στις κοινωνικές περιστάσεις.
• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, στην οποία ο φόβος της ταπείνωσης δεν είναι η κύρια εστία του φόβου και του άγχους.
• Διαταραχή προσωπικότητας σχιζοειδικού τύπου, στην οποία οι κοινωνικές καταστάσεις αποφεύγονται εξαιτίας έλλειψης ενδιαφέροντος του ατόμου να σχετίζεται με τους άλλους.
• Διαταραχές της διάθεσης όπως μείζων κατάθλιψη και δυσθυμία, στις οποίες το κοινωνικό άγχος και η απόσυρση είναι κοινά στοιχεία με την κοινωνική φοβία, αλλά εδώ είναι δευτερογενή στο καταθλιπτικό σύνδρομο.
• Σωματοδυσμορφοφοβική διαταραχή, στην οποία η αποφυγή των κοινωνικών καταστάσεων είναι δευτερογενής από το φόβο απόρριψης εξαιτίας της ενδεχόμενης ανακάλυψης του σωματικού ελαττώματος.
• Ψυχωτικές διαταραχές, στις οποίες η αποφυγή των κοινωνικών καταστάσεων σχετίζεται με την παράνοια.
• Διαταραχή προσωπικότητας αποφευκτικού τύπου, η οποία αναπτύσσεται από την παιδική ηλικία και συχνά συνοδεύεται από παιδική ντροπή και κοινωνική φοβία.
• Το άγχος της δημόσιας εμφάνισης, ο φόβος της σκηνής, και η ντροπαλότητα, οι οποίες δεν οδηγούν σε κλινικά σημαντική δυσλειτουργία, αλλά μπορεί να αναπαριστούν μία διακριτή κοινωνική φοβία.
