Γράφει ο Τριμπόνιας Γεώργιος MD -Γαστρεντερολόγος – Ηπατολόγος – Επεμβατικός ενδοσκόπος
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) είναι η τρίτη συχνότερη μορφή καρκίνου παγκοσμίως και αποτελεί την δεύτερη πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο και για τα δύο φύλα μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου 3000 άτομα προσβάλλονται ετησίως από ΚΠΕ και η συχνότητα της νόσου αυξάνει με ταχύ ρυθμό. Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου είναι: η μεγάλη ηλικία, το θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο και πολύποδες παχέος εντέρου, η πτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή και πλούσια σε λίπη και τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας, η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης από την καθημερινότητα, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ σε μεγάλες ποσότητες, καθώς και ορισμένες κληρονομικές διαταραχές που επηρεάζουν το παχύ έντερο.
Κατά τα πρώιμα στάδια της νόσου δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν ενοχλήσεις ή συμπτώματα. Αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης στον πληθυσμό για την ανίχνευση και αφαίρεση βλαβών σε προκαρκινικό στάδιο. Στον καρκίνο του παχέος εντέρου ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να θεωρηθεί πρωτογενής, καθώς δύναται να ανιχνεύσει προκαρκινικούς πολύποδες και με την αφαίρεση τους να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου.
Στις ανεπτυγμένες χώρες ο κίνδυνος ενός ενήλικα να αναπτύξει ΚΠΕ είναι 6% ή 1 στους 18 ανθρώπους. Το 90% των περιπτώσεων εμφανίζεται σε ηλικίες άνω των 50 ετών, και λίγο συχνότερα σε άνδρες. Τα ποσοστά επιβίωσης εξαρτώνται κατά πολύ από το στάδιο της νόσου κατά τη διάγνωση. Η πιθανότητα εμφάνισης ΚΠΕ αυξάνει με την ηλικία, παρότι σπάνια εμφανίζεται και σε νέα άτομα. Από τους πάσχοντες 9 στους 10 είναι άνω των 50 ετών.
Κατά συνέπεια άτομα με παράγοντες κινδύνου, όπως και εκείνα που στερούνται παραγόντων κινδύνου αλλά πλησιάζουν την ηλικία των 50 ετών, θα πρέπει να συμβουλευθούν ειδικό γιατρό για το πότε συστήνεται να ξεκινήσουν προληπτικούς ελέγχους. Μεγάλη είναι η αξία της γενικευμένης εφαρμογής προληπτικών προγραμμάτων ελέγχου για την πρόληψη ή/και ανίχνευση της νόσου σε πρώιμο στάδιο στο γενικό πληθυσμό. Τα προγράμματα αυτά στοχεύουν στην αναζήτηση νεοπλασίας σε πληθυσμό ο οποίος είναι ασυμπτωματικός, διότι συμπτωματικοί ασθενείς ή ασθενείς με θετικές δοκιμασίες ανίχνευσης υφίστανται διαγνωστική εκτίμηση ούτως ή άλλως.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ
Υπάρχουν πολλαπλές διαθέσιμες επιλογές ανίχνευσης ΚΠΕ, όπως η ανίχνευση λανθάνοντος αίματος σε τέστ κοπράνων (ή μικροσκοπική εξέταση της αιμοσφαιρίνης των κοπράνων), ο βαριούχος υποκλυσμός, η αξονική κολονοσκόπηση, η εύκαμπτη ορθοσιγμοειδοσκόπηση και η κολονοσκόπηση. Παρόλο που οι στρατηγικές προσυμπτωματικού ελέγχου διαφέρουν από χώρα σε χώρα, οι κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) των μεγάλων οργανισμών από την Αμερική και τη Βρετανία λίγο πολύ συμφωνούν ως προς το ποιος θα πρέπει υποβληθεί σε προληπτικό έλεγχο, σε ποια ηλικία και πόσο συχνά.
Κολονοσκόπηση
Είναι η διαδικασία κατά την οποία ο γιατρός εισάγει ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο διαμέσου του ορθού στο παχύ έντερο και ελέγχει μέσω μίας κάμερας το εσωτερικό ολόκληρου του παχέος εντέρου. Η κολονοσκόπηση αποτελεί την καλύτερη μέθοδο διάγνωσης των πολυπόδων και του ΚΠΕ, καθώς επίσης και πρόληψης του ΚΠΕ με τον εντοπισμό των πολυπόδων και την πολυπεκτομή. Επιτρέπει την εξέταση ολόκληρου του αυλού του παχέος εντέρου με αποτέλεσμα να εντοπίζονται τόσο απώτερες όσο και εγγύτερες προκαρκινικές βλάβες, από τις οποίες δύναται να ληφθούν βιοψίες ή να αφαιρεθούν κατά την ίδια συνεδρία. Έχει τη μεγαλύτερη ευαισθησία από όλες τις μεθόδους στην ανίχνευση του ΚΠΕ. Απαραίτητη είναι η προετοιμασία των ασθενών με τη χρήση καθαρτικών υγρών. Επιπροσθέτως, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για τη χορήγηση μέθης κατά την εξέταση, που θα διευκολύνει τον ασθενή και θα εξασφαλίσει μία πιο ποιοτική εξέταση. Η κολονοσκόπηση είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος παρακολούθησης του πληθυσμού. Σύμφωνα με τις Αμερικανικές και τις Βρετανικές κατευθυντήριες οδηγίες, η έναρξη του προληπτικού ελέγχου σε άτομα μέσου κινδύνου συστήνεται στην ηλικία των 50 ετών με ολική κολονοσκόπηση. Άτομα με συγγενή πρώτου βαθμού με ΚΠΕ ή ιστορικό πολύποδων στο παχύ έντερο συστήνεται να υποβάλλονται στην πρώτη κολονοσκόπηση στα 40 έτη.
Η διενέργεια ελέγχου στο γενικό πληθυσμό για την πρόληψη του ΚΠΕ είναι αποτελεσματική και θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως βασική ιατρική παροχή. Στις μέρες μας ο ΚΠΕ μπορεί να προληφθεί χρησιμοποιώντας τις υπάρχουσες επιλογές ανίχνευσης με ναυαρχίδα (gold standard) την κολονοσκόπηση.
